Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry, AZS (ang. atopic dermatitis, łac. dermatitis atopica, zwane też wypryskiem atopowym, egzemą, a niegdyś świerzbiączką (łac. prurigo) Besniera, wypryskiem alergicznym lub alergicznym zapaleniem skóry) to zaliczana do chorób atopowych choroba skóry, wywołana genetycznie uwarunkowaną nieprawidłową reakcją immunologiczną. Związana jest z nieprawidłową odpowiedzią odpornościową na małe dawki antygenów, w wyniku której dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE skierowanych głównie przeciwko tym alergenom.

AZS – typowa manifestacja atopii
Fot. Jambula (Wikimedia Commons, PD)

Niektórzy zaliczają atopowe zapalenie skóry do chorób psychosomatycznych.

Etiopatogeneza
Skóra chorego pod wpływem substancji drażniących (mydło, rozpuszczalniki), alergenów (roztocze, sierść) lub pewnych pokarmów (jajka, mleko, białko pszenicy, czekolada, truskawki), traci barierę ochronną zbudowaną z lipidów (tzw. płaszcz lipidowy) i pada ofiarą innych szkodliwych substancji pochodzenia zewnętrznego.

Objawy i przebieg
Głównymi objawami atopowego zapalenia skóry są zaczerwienienie i suchość skóry, jej swędzenie i skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych. Zmiany najczęściej lokalizują się na zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą obejmować całe ciało (patrz: erytrodermia). Atopowemu zapaleniu skóry często towarzyszą również inne schorzenia atopowe: astma oskrzelowa, sezonowy lub przewlekły katar sienny oraz alergiczne zapalenie spojówek. Charakterystycznym objawem jest również objaw Dennie-Morgana.

Choroba ma przebieg wieloletni z okresami, kiedy objawy są mniej lub bardziej nasilone. W przebiegu choroby ma znaczenie stres emocjonalny, który sam nie jest bezpośrednią przyczyną objawów, ale poprzez wpływ układu nerwowego może stać się czynnikiem wyzwalającym objawy u osoby chorej.

Dziecko z AZS
Fot. jaro.p (Wikimedia Commons, cc-by-sa 3.0)

Rozpoznanie
Opracowano kryteria rozpoznawcze AZS (kryteria Hannifina-Rajki):

Kryteria większe

• świąd
• typowe umiejscowienie
• przewlekły i nawrotowy przebieg
• atopia u chorego lub w wywiadzie rodzinnym

Kryteria mniejsze

• suchość skóry (xerosis)
• rogowacenie przymieszkowe (keratosis pilaris) lub rybia łuska (ichthyosis)
• natychmiastowe odczyny skórne
• podwyższone stężenie IgE w surowicy
• początek w dzieciństwie
• skłonność do nawrotowych zakażeń skóry
• zaćma
• nietolerancja wełny
• nietolerancja pokarmów
• zaostrzenia po stresach psychicznych
• biały dermografizm

Do rozpoznania AZS wystarczające jest spełnienie 3 spośród 4 głównych kryteriów; mniejsze kryteria mają znaczenie uzupełniające.

Różnicowanie
Atopowe zapalenie skóry bywa mylone z łuszczycą. Inne jednostki chorobowe wymagające różnicowania z AZS to świerzbiączka objawowa (prurigo symptomatica) i świerzbiączka letnia (prurigo aestivalis).

Przyczyny AZS
Jedną z ważniejszych przyczyn zachorowań na AZS jest nieprawidłowa proporcja kwasów omega-3 do kwasów omega-6 w organizmie człowieka. Niedobór kwasu linolowego (LA) bądź zaburzenia przemiany kwasu linolowego w gamma-linolenowy skutkują powstawaniem przewlekłych stanów zapalnych, m.in. atopowego zapalenia skóry.

Leczenie przyczynowe

1. Należy utrzymywać odpowiednie proporcje kwasów omega-3 do omega-6, które w organizmie człowieka wynoszą pomiędzy 1:1 a 1:4.
2. Jeśli można stwierdzić czynniki uczulające, leczenie polega na eliminacji ich z otoczenia lub pokarmów chorego. Można też podejmować próby odczulania.

Leczenie objawowe

• środki przeciwhistaminowe
• kortykosteroidy ogólnie w okresie zaostrzeń i miejscowo w postaci maści, z unikaniem zaróbki lanolinowej (chorzy często są na nią wrażliwi)
• leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna A - ogólnie, takrolimus - miejscowo, pimekrolimus - miejscowo)
• fotochemioterapia (PUVA), fototerapia - naświetlania UVA i UVB
• pielęgnacja i natłuszczanie skóry
• specjalistyczna odzież lecznicza dermasilk

Źródło: Wikipedia, cc-by-sa 3.0 (autorzy)