 |
| Zdj. Zeimusu, Wikimedia Commons cc-by-sa 2.0 |
Ospa wietrzna spowodowana jest herpeswirusem VZV (Herpes virus varicellae), wywołującym ogólne zakażenie organizmu, a jej przechorowanie zwykle daje odporność. Po przechorowaniu ospy wietrznej wirus przyjmuje postać latentną (ukrytą) w czuciowych (grzbietowych) zwojach nerwów rdzeniowych i czaszkowych, w których pozostaje w formie uśpionej do końca życia. W warunkach obniżonej odporności organizmu może dojść do reaktywacji wirusa i rozwoju półpaśca.
Źródło i drogi zakażenia
Źródłem zakażenia dla człowieka jest inny człowiek. Okres wylęgania choroby wynosi 10-21 dni, średnio 14 dni, a okres zaraźliwości zaczyna się około 2-3 dni przed wystąpieniem wysypki i trwa do przyschnięcia wszystkich wykwitów.
Zakażenie ospą następuje drogą kropelkową - na skutek wdychania wydychanej przez chorego wydzieliny dróg oddechowych w okresie zaraźliwości - oraz w wyniku bezpośredniego kontaktu z wykwitem u chorego.
Na półpaśca zachorować mogą tylko ludzie, którzy już przechorowali ospę wietrzną. Zarażenie się zdrowej osoby półpaścem jest teoretycznie możliwe, ale bardzo mało prawdopodobne. Z większym prawdopodobieństwem u osoby zdrowej rozwinie się ospa, a później ewentualnie półpasiec.
 |
| Zdj. ILJR, Wikimedia Commons cc-by-sa 3.0 |
Początkowo choroba objawia się gorączką od 37-40 °C, bólem głowy i ogólnym pogorszeniem samopoczucia. Są to objawy wstępne (prodromalne). Następnie na skórze pojawiają się wykwity skórne, które charakteryzują się przekształcaniem się w trakcie choroby; kolejno pojawia się:
- mała, czerwona plamka, która zmienia się w
- grudkę, a ta w
- pęcherzyk wypełniony przejrzystym płynem, który mętnieje, tworząc
- krostę, która zasychając zmienia się w
- strup, odpadający od powierzchni skóry po kilku dniach.
Ewolucja ta trwa około 6 dni. Wystąpieniu wysypki często towarzyszy nasilony świąd. Wykwity pojawiają się przeważnie w 2-3 rzutach, dlatego bardzo często można zaobserwować je jednocześnie w różnych stadiach rozwoju (tzw. "obraz gwiaździstego nieba"). Najwięcej wykwitów występuje na tułowiu, a nieco mniej na twarzy i głowie oraz kończynach. Bardzo rzadko zajęte są dłonie i stopy. Zdarzają się również nieliczne wykwity na błonie śluzowej jamy ustnej, zwłaszcza podniebienia twardego i policzków.
Powikłaniem zmian skórnych może być zliszajcowacenie (wtórne zakażenie) z wytworzeniem małych bliznek.
Najczęściej choroba przebiega łagodnie (niekiedy skąpo- lub bezobjawowo) u osób dorosłych przebieg jest zwykle cięższy. U osób z upośledzeniem odporności, szczególnie dzieci, ciężki przebieg może kończyć się śmiercią.
Sama ospa charakteryzuje się wyżej wspomnianą, charakterystyczną wysypką na całym ciele, natomiast droga wysypywania podczas przechodzenia półpaśca zależna jest od drogi, którą biegnie nerw - czyli z reguły wysypka występuje po jednej stronie ciała w ściśle określonym miejscu z reguły tylko w okolicach klatki piersiowej (stąd nazwa - półpasiec).
Powikłania
- najczęstszym powikłaniem jest wtórne bakteryjne zakażenie zmian skórnych; po wygojeniu mogą pozostawać blizny.
- zapalenie płuc, szczególnie u osób dorosłych
- zapalenie ucha środkowego
- zapalenie mózgu, w tym ostra ataksja móżdżkowa.
Rzadko
- kłębuszkowe zapalenie nerek
- zapalenie stawów
- zapalenie wątroby (VZV wtórnie hepatotropowy)
- ospa wietrzna może powodować zgon dziecka, jeżeli u matki choroba rozwinęła się w okresie od 5. dnia przed porodem do 2. dnia po porodzie
Wady wrodzone
W przypadku ekspozycji matki w ciąży, która nie przechodziła ospy na wirus varicella-zoster może dojść do różnych powikłań u dziecka:
- uszkodzenie mózgu: zapalenie mózgu, mikrocefalia, wodogłowie, aplazja mózgu
- wady oczu (szypuła oczna, pęcherzyki soczewki), małoocze, zaćma wrodzona, chorioretinitis, atrofia nerwu wzrokowego
- inne zmiany neurologiczne: uszkodzenie piersiowego i lędźwiowo-krzyżowego odcinka rdzenia kręgowego deficyty motoryczne i sensoryczne, brak odruchów ścięgnistych głębokich, anizokoria lub zespół Hornera
- wady innych części ciała: hipoplazja kończyn górnych i dolnych, dysfunkcja zwieracza odbytu i pęcherza moczowego
- zmiany skórne: (bliznowate) zmiany skórne, hipopigmentacja
Profilaktyka
Izolacja osób wrażliwych na zakażenie (trudne i niepraktyczne).
W niektórych krajach dostępne są szczepienia ochronne przeciw ospie wietrznej (w tym w Polsce).
Osobom kontaktującym się z osobą chorą, obarczonych dużym ryzykiem ciężkich bądź śmiertelnych powikłań podaje się surowicę (uodparnianie bierne).
Leczenie objawowe:
- podawaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych (NIE stosuje się salicylanów - np. aspiryny - ze względu na możliwość wystąpienia zespołu Reye’a)
- nie należy stosować pudrów i papek; w celu zmniejszenia świądu należy stosować miejscowo leki przeciwhistaminowe (np. Fenistil)
Leczenie przyczynowe:
- u osób z zaburzeniami odporności, zwłaszcza u dorosłych, stosuje się acyklowir (lek przeciwwirusowy), który skraca czas trwania choroby i zapobiega powikłaniom.
Zalecenia:
- leżeniu w łóżku podczas gorączki;
- częstej zmianie ubrania i kąpielach w płynach odkażających (letnia woda z dodatkiem: nadmanganianu potasu, sody oczyszczonej (1 łyżeczka na litr wody) lub siemienia lnianego).
Źródło: Wikipedia, cc-by-sa 3.0 (autorzy)